Τα Καράμπουρνα
της Μικρασιατικής Ερυθραίας
Ιστορικό Λεύκωμα
Ανδρέας Μπαλτάς
Επιμέλεια – Πρόλογος:
Θοδωρής Κοντάρας
Φωτογραφίες: Tahsin Isbilen, Levent Duranli, Aydin Cetinbostanoglu
Εκδόσεις Μπαλτά, 2010, σελ. 192
Tο ιστορικό λεύκωμα «Τα Καράμπουρνα της Μικρασιατικής Ερυθραίας» αναφέρεται στη Μέλαινα Άκρα, δηλαδή το βόρειο άκρο της ερυθραϊκής χερσονήσου, μια περιοχή της Μικρασίας σχεδόν απολησμονημένη, μα τόσο έντονα ελληνική ως το 1922.
Ο Α. Μπαλτάς, βαθιά ποτισμένος με πάθος και σεβντά για την προγονική πατρίδα του στην ελληνική Ανατολή, κόπιασε πολύ, αναδίφησε σε αρχεία, αναζήτησε επιζώντες γεννημένους σ? εκείνους τους τόπους, ανακάλυψε ιερά κειμήλια, ταξίδεψε πολλές φορές στην ευλογημένη γη της Ιωνίας, ιχνηλατώντας τη ρίζα και τη φύτρα του. Συγκέντρωσε κυρίως στοιχεία από το θησαυρό του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, συνέλεξε διάφορες αποσπασματικές αναφορές από γραπτές πηγές και κατέγραψε προφορικές μαρτυρίες προσφύγων ή προσφυγογενών καταγομένων από τα Καράμπουρνα, που κρατούν άσβεστη τη μνήμη της πολυπόθητης Πατρίδας. Και ιδού το λαμπρό αποτέλεσμα: ένα καλοστημένο και, κυρίως, καλογραμμένο βιβλίο που συμπληρώνει ένα μεγάλο κενό.
Ως τώρα, μας έλειπε μια συνολική πραγματεία για τα Καράμπουρνα. Πολύ λίγα έχουν γραφεί για την περιοχή αυτή της Ερυθραίας και τα περισσότερα αφορούν στο γνωστό κεφαλοχώρι, το Μελί. Για τα υπόλοιπα δεκαεφτά καραμπουρνιώτικα χωριαδάκια οι γνώσεις μας μέχρι σήμερα ήταν ελλιπείς ή και ανύπαρκτες. Το βιβλίο αυτό, λοιπόν, είναι έργο αγάπης, με επιστημονική ευσυνειδησία γραμμένο. Οι πληροφορίες για διάφορες πτυχές της ζωής των Ελλήνων στα δεκαοχτώ καραμπουρνιώτικα χωριά είναι πολύτιμες, σπουδαίες και σημαντικές από κάθε άποψη, γιατί αποκαλύπτουν τον ελληνικό βίο, συχνά κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες, στις απόμερες αϊτοφωλιές του Μίμαντος ή στα πασίχαρα ακρογιάλια της Μέλαινας Άκρας.
Πέρα από τη μεγάλη εθνική συμφορά του 1922 και τις τραγικές συνέπειές της για τον ελληνικό κόσμο της Ερυθραίας, το βιβλίο μάς προσφέρει κάτι άλλο: μια νοσταλγική για πολλούς περιπλάνηση στον καραμπουρνιώτικο «άφαντο» τόπο, μέσα από τις φωτογραφίες και από τις αναφορές, με όσα στοιχεία μπόρεσε έως τώρα να συγκεντρώσει ο συγγραφέας, για την ειρηνική ζωή των Ελλήνων στην Πατρίδα. Φωτογραφίες σύγχρονες και πολύ συγκινητικές αποκαλύπτουν τα άδεια ρωμέικα χωριά, τα κατερειπωμένα σπίτια και τις ρημαγμένες εκκλησιές, τα δέντρα, τους γιαλούς και τα καταράχια, τα χέρσα χτήματα, τις βρύσες και τα πηγάδια, αναδεικνύουν τα απομεινάρια μιας ολόκληρης ζωής και μιας κοινωνίας απόμακρης, ξεδιπλώνουν στα μάτια μας τα σημάδια του τόπου.
Τούτο το θαυμάσιο λεύκωμα αποτελεί μια μεγάλη κιβωτό μνήμης για τα μικρά και άσημα καραμπουρνιώτικα χωριαδάκια, που «έζησαν λάθρα» για εκατοντάδες χρόνια, άγνωστα κι απολησμονημένα, αλλά υπήρξαν σπουδαίες εστίες Ελληνισμού , «πολλές μικρές Ελλάδες», καθώς έλεγαν κι οι Τούρκοι στη γη της Ιωνικής Ερυθραίας.
