Χαμένες Πατρίδες
Το χωριό μας, η Αγία Παρασκευή του Τσεσμέ (το Κιόστε)
1760 – 1922
Γιάννης Αικατερίνης
Εκδόσεις Μπαλτά / Σειρά «εξ Ανατολών», 2017, σελ. 736
Το βιβλίο του Γιάννη Αικατερίνη «Χαμένες Πατρίδες – Το Χωριό μας, η Αγία Παρασκευή του Τσεσμέ», εκδόθηκε το 1984 στη Σκιάθο μετά από μία 25ετή περίοδο συλλογής στοιχείων από τον αείμνηστο συγγραφέα και κυκλοφόρησε σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων, αποτελώντας ένα ορόσημο γι’ αυτό το καπετανοχώρι της Ερυθραίας. Η Ομάδα Μελέτης και Διάδοσης του Μικρασιατικού Πολιτισμού «Ανατολής Ίχνη» και οι Εκδόσεις Μπαλτά αποφάσισαν να επανεκδώσουν μετά από τριάντα τρία χρόνια αυτό το βιβλίο των εφτακοσίων και πλέον σελίδων, προκειμένου να γνωρίσουν οι αναγνώστες την ιστορία του τόπου, την προέλευση των κατοίκων του και τις επαγγελματικές τους ενασχολήσεις, την πλούσια λαογραφία του με τα ξεχασμένα πλέον τραγούδια, αλλά και τους θρύλους και τις δοξασίες που κυκλοφορούσαν στο Χωριό.
Η Αγία Παρασκευή ή Κιόστε, το μεγαλύτερο κέντρο ψαρικής στην Ιωνία, ήταν μια αποκλειστικά ελληνική κωμόπολη της Ερυθραίας, απέναντι από τη Χίο και πολύ κοντά στον Τσεσμέ. Απογυμνώθηκε δυο φορές από τους Έλληνες κατοίκους της με τους διωγμούς του 1914 και 1922, ευτυχώς χωρίς να θρηνήσει πολλά θύματα, όπως αμέτρητες άλλες μικρασιατικές πόλεις και χωριά. Η ιστορία του Κιόστε δεν είναι μακραίωνη, γιατί το «Χωριό» είναι δημιούργημα του 18ου αι. Παρουσιάζει όμως πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για την άριστα οργανωμένη θαλασσινή δραστηριότητα των κατοίκων, για τα έθιμα, τις ιστορίες και παραδόσεις, το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα, τα τραγούδια, την κοινωνική και εκπαιδευτική οργάνωση, την αγροτική οικονομία και την εν γένει καθημερινότητα του αγιαπαρασκευούσικου βίου, έτσι όπως την κατέγραψε με ζήλο ο Γιάννης Αικατερίνης, αναζητώντας επί πολλά χρόνια τους φορείς αυτής της μακράς παράδοσης, τους πρόσφυγες Αγιοπαρασκευούσηδες ανά την Ελλάδα.
